Lịch Tiêm Chủng Cho Trẻ Em Dưới 1 Tuổi Theo Khuyến Cáo Của WHO

Trẻ em dưới 1 tuổi sở hữu hệ miễn dịch còn non yếu, dễ bị tấn công bởi các mầm bệnh nguy hiểm như sởi, viêm gan B, hay lao. Lịch tiêm chủng cho trẻ em dưới 1 tuổi theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) là giải pháp tối ưu để bảo vệ bé yêu, giúp trẻ phát triển khỏe mạnh và tránh những biến chứng nghiêm trọng. Không chỉ là trách nhiệm của cha mẹ, việc tiêm chủng còn góp phần xây dựng cộng đồng an toàn. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết lịch tiêm chủng này để chuẩn bị tốt nhất cho con bạn!

1. Tại sao cần tuân thủ lịch tiêm chủng cho trẻ em dưới 1 tuổi?

Hệ miễn dịch của trẻ dưới 1 tuổi chưa phát triển hoàn thiện, khiến bé dễ mắc các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Lịch tiêm chủng cho trẻ em dưới 1 tuổi không chỉ là biện pháp bảo vệ sức khỏe mà còn mang lại nhiều lợi ích lâu dài. 

1.1. Hệ miễn dịch non yếu cần được hỗ trợ

Khi mới sinh, trẻ nhận kháng thể từ mẹ qua nhau thai và sữa mẹ. Tuy nhiên, lượng kháng thể này giảm dần sau 6 tháng, trong khi hệ miễn dịch của bé chưa đủ khả năng tự sản sinh kháng thể mạnh mẽ. Điều này tạo ra "khoảng trống miễn dịch", khiến trẻ dễ bị tấn công bởi vi khuẩn và virus như phế cầu khuẩn, Rotavirus hay virus sởi. Vắc-xin trong lịch tiêm chủng cho trẻ em dưới 1 tuổi kích thích cơ thể bé tạo kháng thể, giúp bảo vệ bé trước khi hệ miễn dịch tự hoàn thiện.

Ví dụ, tại Việt Nam, trẻ sơ sinh có nguy cơ cao mắc lao do tiếp xúc với môi trường sống chung với người lớn – nơi bệnh lao vẫn phổ biến. Vắc-xin BCG tiêm ngay sau sinh là "lá chắn" đầu tiên cho bé.

1.2. Phòng ngừa các bệnh nguy hiểm

Trẻ dưới 1 tuổi dễ mắc các bệnh như bạch hầu, ho gà, viêm phổi, viêm màng não, hoặc tiêu chảy cấp do Rotavirus. Những bệnh này không chỉ gây nguy hiểm tức thì mà còn để lại di chứng suốt đời như chậm phát triển trí tuệ, điếc, hoặc tổn thương thần kinh. Lịch tiêm chủng cho trẻ em dưới 1 tuổi được WHO thiết kế để ngăn chặn các bệnh này ngay từ sớm.

Chẳng hạn, vắc-xin 5 trong 1 bảo vệ trẻ khỏi 5 bệnh nguy hiểm chỉ trong 1 mũi tiêm, giảm nguy cơ mắc bệnh và biến chứng. Theo thống kê của WHO, tiêm chủng đã cứu sống hàng triệu trẻ em mỗi năm trên toàn cầu.

1.3. Đảm bảo hiệu quả tối ưu

Nhiều vắc-xin chỉ phát huy hiệu quả khi tiêm đúng độ tuổi. Ví dụ, vắc-xin Rotavirus phải được uống trước 6 tháng tuổi vì sau đó trẻ có nguy cơ cao mắc tiêu chảy cấp mà không còn cơ hội phòng ngừa tối ưu. Lịch tiêm chủng cho trẻ em dưới 1 tuổi được xây dựng dựa trên nghiên cứu khoa học, đảm bảo bé nhận miễn dịch sớm nhất và mạnh nhất. Bỏ lỡ lịch tiêm có thể khiến trẻ mất cơ hội được bảo vệ hoàn toàn.

1.4. Giảm gánh nặng tài chính và xã hội

Chi phí tiêm vắc-xin thấp hơn rất nhiều so với chi phí điều trị khi trẻ mắc bệnh. Một ca viêm phổi do phế cầu khuẩn có thể tiêu tốn hàng chục triệu đồng, chưa kể thời gian chăm sóc và nguy cơ biến chứng. Tiêm chủng không chỉ tiết kiệm cho gia đình mà còn giảm áp lực lên hệ thống y tế. Tại Việt Nam, Chương trình Tiêm chủng Mở rộng cung cấp nhiều vắc-xin miễn phí, giúp mọi trẻ em đều có cơ hội được bảo vệ.

1.5. Bảo vệ cộng đồng

Khi trẻ được tiêm chủng đầy đủ, nguy cơ lây lan dịch bệnh giảm đáng kể, tạo ra "miễn dịch cộng đồng". Điều này đặc biệt quan trọng với các bệnh dễ bùng phát như sởi hay ho gà. Vì vậy, tuân thủ lịch tiêm chủng cho trẻ em dưới 1 tuổi là món quà sức khỏe cho cả bé và xã hội.

2. Lịch tiêm chủng cho trẻ em dưới 1 tuổi theo khuyến nghị của WHO

Lịch tiêm chủng cho trẻ em dưới 1 tuổi theo WHO được thiết kế khoa học, phù hợp với từng giai đoạn phát triển của bé. Dưới đây là lịch trình chi tiết áp dụng tại Việt Nam, kết hợp khuyến nghị WHO và thực tế địa phương:

2.1. Ngay sau khi sinh (0-1 tháng tuổi)

• Vắc-xin viêm gan B (mũi 1): Tiêm trong 24 giờ đầu sau sinh để ngăn lây truyền từ mẹ sang con, đặc biệt nếu mẹ nhiễm virus viêm gan B. Bệnh này có thể gây xơ gan hoặc ung thư gan nếu không được phòng ngừa sớm.

• Vắc-xin BCG (phòng lao): Tiêm 1 lần trong tháng đầu, bảo vệ bé khỏi lao phổi, lao màng não và lao kê – những dạng nguy hiểm ở trẻ nhỏ. Tại Việt Nam, vắc-xin này rất quan trọng do tỷ lệ lao vẫn cao.

2.2. Giai đoạn 2 tháng tuổi

Vắc-xin cần tiêm trong 2 tháng tuổi là:

• Vắc-xin 5 trong 1 hoặc 6 trong 1 (mũi 1): Phòng bạch hầu (gây nghẹt thở), ho gà (ho kéo dài), uốn ván (co cứng cơ), viêm gan B (mũi 2), bại liệt (liệt), và Hib (viêm màng não, viêm phổi). Vắc-xin kết hợp giảm số lần tiêm và đau đớn cho bé.

• Vắc-xin phế cầu (mũi 1): Vắc-xin này phòng ngừa viêm phổi, viêm tai giữa, viêm màng não do phế cầu khuẩn đây chính là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ nhỏ.

• Vắc-xin Rotavirus (liều 1): Dạng uống, phòng tiêu chảy cấp do Rotavirus, giúp bé tránh mất nước và suy dinh dưỡng. Tùy loại (Rotarix: 2 liều; RotaTeq: 3 liều).

2.3. Giai đoạn 3 tháng tuổi

Ở giai đoạn này, các vắc-xin cần được tiêm nhắc lại bao gồm:

• Vắc-xin 5 trong 1/6 trong 1 (mũi 2): Củng cố miễn dịch trước các bệnh nguy hiểm đã tiêm ở mũi 1.

• Vắc-xin Phế cầu (mũi 2): Tiếp tục bảo vệ hệ hô hấp non nớt của bé.

2.4. Giai đoạn 4 tháng tuổi

Ở giai đoạn 4 tháng tuổi, trẻ cần được tiêm nhắc lại một số vắc-xin quan trọng để củng cố hệ miễn dịch và đảm bảo sự bảo vệ toàn diện trước các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Đây là thời điểm quan trọng để hoàn thiện miễn dịch bền vững, giúp trẻ phát triển khỏe mạnh và an toàn hơn. Cụ thể, trong giai đoạn này, các vắc-xin cần tiêm bao gồm:

• 5 trong 1/6 trong 1 (mũi 3): Hoàn thiện miễn dịch bền vững chống lại các bệnh truyền nhiễm phổ biến.

• Phế cầu (mũi 3): Đảm bảo bảo vệ tối đa trước viêm phổi và viêm màng não.

• Rotavirus (liều 2): Mũi nhắc lại (liều 3 nếu dùng RotaTeq, thường ở 6 tháng).

2.5. Giai đoạn 6 tháng tuổi

Vắc-xin cúm: Khuyến nghị tùy chọn, tiêm từ 6 tháng và nhắc lại hàng năm. Phòng biến chứng như viêm phế quản, viêm phổi trong mùa cúm.

2.6. Giai đoạn 9 tháng tuổi

Vắc-xin sởi (mũi 1): Ngừa bệnh sởi – dễ gây viêm phổi, viêm não, đặc biệt nguy hiểm ở trẻ dưới 1 tuổi.

2.7. Giai đoạn 12 tháng tuổi

• Vắc-xin sởi - quai bị - rubella (MMR): Phòng 3 bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, tránh dị tật bẩm sinh nếu bé gái mắc rubella khi mang thai sau này.

• Vắc-xin thủy đậu (mũi 1): Khuyến nghị bổ sung, ngừa thủy đậu và biến chứng như nhiễm trùng da, viêm não.

2.8. Lưu ý đặc biệt

Nếu không sử dụng vắc-xin kết hợp 5 trong 1/6 trong 1, WHO khuyến nghị tiêm riêng lẻ:

• Vắc-xin bại liệt (IPV/OPV): 3 liều ở 6 tuần, 10 tuần, 14 tuần.

• Vắc-xin Hib: 3 liều cùng mốc trên để phòng viêm màng não và viêm phổi.

Phụ huynh cần theo dõi lịch tiêm chủng cho trẻ em dưới 1 tuổi chặt chẽ, tham khảo bác sĩ nếu bé có dị ứng hoặc bệnh lý đặc biệt để điều chỉnh phù hợp.

3. Lưu ý khi thực hiện lịch tiêm chủng cho trẻ em dưới 1 tuổi

Để lịch tiêm chủng cho trẻ em dưới 1 tuổi diễn ra an toàn và hiệu quả, phụ huynh cần chú ý từ khâu chuẩn bị đến theo dõi sau tiêm:

3.1. Chuẩn bị trước khi tiêm

• Mang sổ tiêm chủng: Ghi lại lịch sử tiêm, giúp bác sĩ theo dõi và lên kế hoạch.

• Thông báo sức khỏe: Báo cho bác sĩ về tiền sử dị ứng, bệnh lý (sốt, ốm, dùng thuốc) để đảm bảo bé đủ điều kiện tiêm.

• Đảm bảo bé khỏe mạnh: Không tiêm khi bé sốt cao hoặc mắc bệnh cấp tính. Cho trẻ bú sữa/ăn nhẹ trước tiêm để tránh hạ đường huyết, giữ bé thoải mái.

• Kiểm tra vắc-xin: Xác nhận loại vắc-xin, hạn sử dụng, và tuân thủ hướng dẫn nhân viên y tế.

3.2. Trong khi tiêm

• Giữ đúng tư thế: Theo hướng dẫn của nhân viên y tế để giảm đau và đảm bảo an toàn.

• Theo dõi phản ứng: Báo ngay nếu bé khóc dữ dội, mệt lả, hoặc có dấu hiệu bất thường trong lúc tiêm.

• Khoảng cách mũi tiêm: Tuân thủ chỉ định bác sĩ (thường 4 tuần giữa các mũi) để đạt hiệu quả tối ưu.

3.3. Theo dõi sau tiêm

Tại điểm tiêm: Ở lại 30 phút để theo dõi. Nếu bé nôn trớ, thở khò khè, da mẩn đỏ, hoặc sốt, báo ngay nhân viên y tế.

Tại nhà: Theo dõi 48 giờ, đặc biệt ban đêm, với các tiêu chí:

Nhiệt độ: Đo bằng nhiệt kế. Sốt nhẹ (dưới 38°C) chườm mát; sốt cao hơn liên hệ bác sĩ.

• Nhiệt độ: Đo bằng nhiệt kế. Sốt nhẹ (dưới 38°C) chườm mát; sốt cao hơn liên hệ bác sĩ.

•  Nhịp thở: Dưới 2 tháng (>60 lần/phút), 2-12 tháng (>50 lần/phút) là bất thường.

•  Tình trạng chung: Ăn, ngủ, tiểu tiện, đại tiện, vùng tiêm (sưng, đỏ), da (phát ban, tím tái).

Nếu được hãy ghi chép phản ứng để báo bác sĩ. Đưa bé đến cơ sở y tế gần nhất nếu có dấu hiệu nghiêm trọng (co giật, khó thở, sốt cao không giảm).

Không tự ý hoãn tiêm trừ khi có chỉ định y tế. Nếu lo lắng, liên hệ bác sĩ để được tư vấn. Một số phản ứng nhẹ (sốt, quấy khóc) là bình thường, nhưng đừng chủ quan nếu triệu chứng kéo dài hoặc nặng hơn.

Lịch tiêm chủng cho trẻ em dưới 1 tuổi theo WHO là "tấm khiên" bảo vệ bé khỏi hàng loạt bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, từ viêm gan B ngay sau sinh đến sởi, MMR, thủy đậu ở 12 tháng. Mỗi mũi tiêm là một bước quan trọng giúp hệ miễn dịch non yếu của trẻ mạnh mẽ hơn, giảm nguy cơ biến chứng và tử vong. Phụ huynh cần tuân thủ lịch tiêm, chuẩn bị kỹ càng, và theo dõi sát sao để bé luôn khỏe mạnh. Đây không chỉ là trách nhiệm mà còn là món quà sức khỏe vô giá cha mẹ dành cho con, đồng thời góp phần xây dựng cộng đồng an toàn, không còn nỗi lo dịch bệnh.